Ιστορία
«Πρέπει αυτά τα νέα παιδιά ν’ ακούσουν μερικά πράγματα», «πρέπει να δώσουμε μια ευκαιρία σε μερικούς ανθρώπους να μπορέσουν να πουν ό,τι δεν τους επιτρέπεται να εκφράσουν στο Πανεπιστήμιο». Αυτά ήταν τα λόγια του πατέρα μου, όταν σχεδίαζε την Εταιρεία Σπουδών, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα ελεύθερο βήμα στα χρόνια της Δικτατορίας.
Έτσι ξεκίνησε η Εταιρεία, με μαθήματα, ομιλίες, σεμινάρια, εκθέσεις, εκδόσεις. Η αίθουσα ήταν σχεδόν πάντα γεμάτη, με σημαντική παρουσία νέων που άκουγαν προσεκτικά και κρατούσαν σημειώσεις, δικαιώνοντας με την παρουσία τους την ύπαρξη της Εταιρείας.
Όμως, αυτό το όραμα του Αντώνη Μωραΐτη δεν θα γινόταν πραγματικότητα, αν δεν το αγκάλιαζαν εκλεκτοί άνθρωποι. Έως το 1981 μαζί του, αλλά και μετά το θάνατό του, η Εταιρεία μπόρεσε να συνεχίσει την πορεία της στηριγμένη στη συλλογική βούληση να μη διακοπεί αυτή η σύνθεση σκέψεων, ιδεών, προσώπων, οραμάτων. Η Εταιρεία δεν θα υπήρχε σήμερα χωρίς τον Κωστή Σκαλιόρα, το Νίκο Χουρμουζιάδη, τον Αλέξη Δημαρά, το Βασίλη Κρεμμυδά, τον Κώστα Γεωργουσόπουλο και άλλους πολύτιμους φίλους. Επίσης, χάρη στην προσωπικότητά τους, ο Εμμανουήλ Χ. Κασδαγλής και ο Παύλος Ζάννας σημάδεψαν καθοριστικά το έργο της.
Θα ήθελα με αυτές τις λίγες γραμμές να τους ευχαριστήσω όλους, να τους εκφράσω τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη μου. Αισθάνομαι επίσης την ανάγκη να αναφερθώ και σε όλους όσοι με τη δική τους παρουσία δικαίωσαν τις προσδοκίες του ιδρυτή της Εταιρείας. Εύχομαι και τα επόμενα χρόνια της να είναι εξίσου γόνιμα με αυτά της πρώτης τριακονταετίας.
ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΜΩΡΑΪΤΗ-ΚΑΡΤΑΛΗ
(ομιλία στην τριακονταετηρίδα, 2002)
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ: Το εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Σπουδών έχει εκλεγεί από τα 50 ενεργά μέλη της Γενικής Συνέλευσης. Το Συμβούλιο συνεδριάζει μία φορά το μήνα, συζητά και αποφασίζει την πολιτική της Ε.Σ., τις προσεχείς εκδηλώσεις και εκδόσεις της και άλλες δραστηριότητες. Τα διακεκριμένα μέλη του Δ.Σ. είναι: Κατιάννα Μίχα (Πρόεδρος), Θανάσης Χατζόπουλος (Αντιπρόεδρος), Χρυσάνθη Μωραΐτη-Καρτάλη (Διευθύνουσα Σύμβουλος), Ελισάβετ Κοτζιά, Νίκη Μαρωνίτη, Μαρίζα Ντεκάστρο, Γεωργία Πρέκα, Τάσος Σακελλαρόπουλος, Λίζυ Τσιριμώκου (Μέλη).
H Εταιρεία Σπουδών ιδρύθηκε το 1972 για να προσφέρει «ένα ανοιχτό, ελεύθερο βήμα στον αδέσμευτο λόγο». Ο ιδρυτής της Aντώνης Mωραΐτης κάλεσε κοντά του για να υλοποιήσουν αυτό το όραμα εκλεκτά μέλη του πνευματικού κόσμου και στελέχη του Σχολείου: Γιώργος Aλισανδράτος, Eύα Bλάμη, Kώστας Γεωργουσόπουλος, Xρήστος Γιανναράς, Aλέξης Δημαράς, Xρυσάνθη Mωραΐτη, Eμμανουήλ X. Kάσδαγλης, Bασίλης Kρεμμυδάς, Mάρκος Kυνηγός, Γεράσιμος Λεγάτος, Tάσος Λιγνάδης, Kωνσταντίνος Mανιαδάκης, Bίκτωρ Mελάς, Mιχάλης Mερακλής, Mατθαίος Mουντές, Tάκης Παπατσώνης, Παντελής Πρεβελάκης, Γιώργος Π. Σαββίδης, Kωστής Σκαλιόρας, Mιχαήλ Στασινόπουλος, Γιώργος Xαλκιόπουλος και Nίκος Xουρμουζιάδης.
Αρχική ονομασία της Εταιρείας ήταν «Εταιρεία Σπουδών Σχολής Μωραΐτη». Τη σημερινή της ονομασία, «Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας – Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη, την έλαβε με την τροποποίηση του καταστατικού της το 1983. Τότε εγκρίθηκε και η εισδοχή νέων μελών: Αλέκος Αργυρίου, Γιάννης Δάλλας, Παύλος Ζάννας, Φίλιππος Ηλιού, Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Στέλλα Μαραγκουδάκη, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Κατερίνα Μωραΐτη, Νίκος Μωραΐτης, Τίτος Πατρίκιος, Μάριος Πλωρίτης, Νίκος Σβορώνος, Κώστας Στεφανής, Χρήστος Χαλκιάς, Νίτσα Χαρβάτη.
Το 1973, η Εταιρεία Σπουδών στεγάστηκε σε ένα εκλεκτικιστικό κτίριο στην οδό Σίνα 46, όπου λειτούργησε για 20 χρόνια. Εκεί εγκαινιάστηκε η δραστηριότητά της, με σειρά διαλέξεων και κύκλους εισηγήσεων και σεμιναρίων, στις αρχές Φεβρουαρίου 1974. Πρώτος ομιλητής που ανέβηκε στο βήμα της Εταιρείας ήταν ο Αλέξης Μινωτής. Το 1994, χώρος εκδηλώσεων της Ε.Σ. έγινε το κτίριο της πλ. Παναθηναϊκού Σταδίου 5. Από το 2001 έως το 2005 οι εκδηλώσεις της παρουσιάζονταν στην Πλάκα – αρχικά στην αίθουσα του Ιωνικού Κέντρου και κατόπιν στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν. Κατόπιν, και έως το φθινόπωρο του 2016, οι εκδηλώσεις της Ε.Σ. πραγματοποιούνταν στο αμφιθέατρο «ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΖΕΡΒΑΣ» του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και, από το Δεκέμβριο του 2016, στεγάζονται στον Πολυχώρο του Συλλόγου Οι φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Η Εταιρεία Σπουδών είναι αστικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο. Ανάμεσα στους στόχους της είναι η προώθηση του πολιτισμού και της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Ελλάδα, με τη διοργάνωση ποικίλων ακαδημαϊκών-επιστημονικών δραστηριοτήτων, όπως:
- πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις εθνικής αλλά και διεθνούς εμβέλειας,
- συνέδρια, επιστημονικά συμπόσια, ημερίδες και συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης,
- διαλέξεις, σεμινάρια και εκθέσεις,
- επιμέλεια και έκδοση βιβλίων.
Στη διάρκεια των 47 χρόνων λειτουργίας της, η Εταιρεία Σπουδών έχει διοργανώσει εκατοντάδες συνέδρια, συμπόσια, ημερίδες κ.ά. καθώς και αναρίθμητα εργαστήρια στους τομείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών − λογοτεχνία, ιστορία, οικονομία, κοινωνιολογία, θέατρο, εκπαίδευση, εικαστικές τέχνες κ.λπ.
Από την τρίτη δεκαετία λειτουργίας της Ε.Σ. συστηματοποιήθηκε το εκδοτικό της πρόγραμμα: εκδίδονται πλέον όλα τα πρακτικά των επιστημονικών της συμποσίων και επιλεκτικά κάποιες ημερίδες ή διήμερα. Συνολικά, έχουν εκδοθεί περισσότεροι από 50 τόμοι «Επιστημονικών Συμποσίων», περισσότεροι από 50 τόμοι της σειράς «Γενική Παιδεία», 20 τεύχη του «Δελτίου», με τις δραστηριότητες της Ε.Σ. τα έτη 1975-1988, καθώς και οι 35 τόμοι της ολοκληρωμένης πια σειράς «Θεατρική Βιβλιοθήκη».
Παράλληλος και ισόχρονος με αυτόν της Εταιρείας Σπουδών είναι και ο βίος του θυγατρικού της Κέντρου Ερευνών Νεοελληνικής Εκπαίδευσης (KENEK), που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της και στοχεύει στην ενίσχυση των σπουδών νέων ερευνητών στον τομέα της Ιστορίας της Εκπαίδευσης, θέτοντας μεταξύ άλλων στη διάθεσή τους μια εξειδικευμένη βιβλιοθήκη 9.000 τόμων. Το Σεπτέμβριο του 2018 το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Σπουδών αποφάσισε πως η θεματική βιβλιοθήκη του ΚΕΝΕΚ θα ήταν καλύτερα να ενταχθεί στις συλλογές της Εθνικής Βιβλιοθήκης, για να διαφυλαχτεί και για να εξασφαλιστεί η ευκολότερη πρόσβαση των ενδιαφερομένων στο υλικό της. Έτσι έγιναν οι απαραίτητες ενέργειες και, τώρα πια, η Βιβλιοθήκη Αλέξης Δημαράς – δωρεά της Εταιρείας Σπουδών Ν.Π. & Γ.Π. (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη) θα είναι προσιτή στο ευρύτερο κοινό.
To 2018 επίσης, ξεκίνησε, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας-ΕΚΟΜΕ, η ψηφιοποίηση του πλούσιου ηχητικού αρχείου της Εταιρείας.
